Kanał Elbląski

Kanał Elbląski o długości 82 km ze względu na funkcjonujące na nim od 1860 roku urządzenia hydrotechniczne jest zaliczany do ewenementów w skali światowej.
Różnica poziomów kanału na odcinku 9,6 km zmienia się o ponad 100 m, które statek pokonuje po lądzie przy pomocy pięciu pochylni (są to szynowe urządzenia napędzane mechanicznie siłą przepływu wody).

Rys historyczny

Ten światowej klasy zabytek sztuki hydrotechnicznej, zaprojektowany przez holenderskiego inżyniera Jakoba Georga Steenke na pocz. XIX w. na dworze Fryderyka I i II w celu gospodarczego połączenia wodnego Prus Wschodnich (niem. "Oberland") z Bałtykiem - prawie 20 lat czekał na rozpoczęcie budowy, (1825-1844).
Znacznie krócej trwała sama budowa, bo tylko 8 lat. Od 1852r, między Iławą a Elblągiem zaczął kursować parowiec iławskiego armatora "Reederei Kardinal", a później również firmy "Reederei Matzmor"; (parowce śrubowe "Martha" i "Ernst"). Przewoźnik z Zalewa nazwiskiem Munter dysponował statkiem "Ursula".
Odcinek Miłomłyn - Ostróda otwarto oficjalnie dopiero w 1860 r., mimo, iż pierwszy statek z Elbląga przypłynął kanałem do Ostródy już w 1856 r. Ostatni odcinek systemu kanałów z Ostródy do Starych Jabłonek przez Jez. Pauzeńskie oddano dopiero w 1873 r.
Niemal równoległe uruchomienie w 1872 r. konkurencyjnej linii kolejowej osłabiło gospodarcze znaczenie kanału, jednak do 1912 r. służył on wyłącznie transportowi płodów rolnych, drewna i artykułów przemysłowych.
Poza spławem drewna do transportu służyły barki produkcji elbląskiej stoczni "Schichau-Werft" oraz statki ostródzkiego Urzędu Budownictwa Wodnego (niem. ,Waserbauamt"): parowce "Steenke", "Röthloff" oraz holownik motorowy "Osterode". Na statkach tych pływał późniejszy armator (ur, w 1888 r. w Siemianach) Adolf Tetzlaff. Jego przedsiębiorstwo żeglugowe "Schiffs - Reederei Adolf Tetzlaff" obok transportu gospodarczego zainicjowało przewozy turystyczne łodzią motorową "Róża Jezior" (niem. "Seerose"). Do 1927 r. flota turystyczna Tetzlaffa wzbogaciła się o: statek "Herta"(1914) i jednostkę wycieczkową "Heini" (1925). Po 1927 r. statek "Konrad" zbudowany w stoczni elbląskiej rozpoczął regularne rejsy turystyczne Ostróda-Elbląg.
Organizacją rejsów zajęło się w latach trzydziestych Biuro Obsługi Turystycznej (niem. "Verkehrsburo") w Ostródzie. W Elblągu żeglugę turystyczną oferowały dwa biura prowadzone przez Wenzela i Harwardta oraz stowarzyszenie z Królewca pn. "Landesverkehrverband Ost-u. Westpreussen e. V". Przedsiębiorstwo A. Tetzlaffa funkcjonowało do końca 1944 r Działania wojenne 1945 r. spowodowały poważne uszkodzenia techniczne urządzeń kanału.
Z inicjatywy Zygmunta Mianowicza i przy pomocy A. Tetzlaffa w 1948 r. ponownie udrożniono kanał, na którym Żegluga Gdańska wznowiła regularne rejsy turystyczne.
W latach 2013-2014 Kanał łącznie z pochylniami i śluzami przeszedł gruntowny remont - m. in. odmulono koryto, umocniono brzegi, odtworzono zabytkowe elementy techniczne.

Niepowtarzalne walory przyrodniczo-krajobrazowe Kanału i jego okolic poznaje i podziwia tu corocznie tysiące turystów - pasażerów żeglugi wycieczkowej i indywidualnych wodniaków. Mimo tak wielkiej rzeszy amatorów natury ingerencja człowieka w środowisko przyrodnicze nie zagraża koegzystencji setek gatunków flory i fauny dzięki istnieniu rezerwatów, parków krajobrazowych i wspomnianych obszarów chronionego krajobrazu. Poznawanie istniejącego tu bogactwa natury i doznawanie wrażeń estetycznych jest możliwe szczególnie podczas spokojnych rejsów kanałem, pieszych spacerów i przejażdżek rowerowych do których zachęcają coraz liczniejsze w tych okolicach szlaki wędrowne.

Rejsy po Kanale Elbląskim: